|
الأبواب السّتة في الأفعال
العربية الثّلاثيّة المجرّدة مع الأمثلة
ÖRNEKLERİYLE ARAPÇADA SÜLASİ MÜCERRED FİİLLERİN ALTI BABI
د. نظام الدّين إبراهيم أوغلو
محاضر في جامعة هيتيت بتركيا
1ـ البابُ الأوّل :
Birinci bab
نَصَـرَ ـ يَنْصُـرُ : فتحُ ضَمٍّ. الأمثلة
Örnekler.
(كتَب ـُYazdı
/
خرَج ـ ُ
Çıktı/
نطَق ـُ
Konuştu/
حصَد ـُBiçti
/
قعَد ـُOturdu
/
سكَن ـُOturdu,
yaşadı
/
صدَق ـُDoğru
söyledi
/
نظَر ـُBaktı
/
أكَل ـُYedi
/
أخَذ ـُAldı
/
أمَر ـُEmretti
/
أمَل ـُUmutlu
oldu
/
مرَّ ـُGeçti,
uğradı
/
عدَّ ـُ
Saydı
/
شدَّ ـُSıkı
bağladı
/
قصَّ ـُAnlattı
/
شكَّ ـُŞüphe
etti
/
شدَا ـُŞarkı
söyledi
/
فكَّ ـُ
Çözdü
/
قَال ـُDedi
/
صَاغ ـُ
Biçimlendirdi
/
طَاع ـُ
İtaat etti
/ مات ـُ
Öldü
/
صَان ـُKorudu
/
صَام ـُOruç
tuttu
/
كَان ـOldu,
var
/
طَال ـُUzadı
/
نمَا ـُBüyüdü
/
زال ـُKayıp
oldu, bitti
/
سهَا ـُUnuttu
/
صفَا ـُSaflaştı
/
دعَا ـُÇağırdı,
dua etti
/
سمَا ـُYükseldi
/
عدَا ـُKoştu
/
خلَا ـُBoş
oldu,bulunmadı
/
رجَا ـُUmdu,
istedi, rica etti
/
عفَا ـُSildi,
silindi, bağışladı
/
شقَىZahmet
çekti
/
دنَا ـُYaklaştı
/
علاَ ـُ
Yükseldi
/
شكَر ـُŞükretti
/
طلَب ـُİstedi
/
سجَد ـُSecde
etti
/
لفَّ ـُSardı
/
شقَّ ـُYardı
/
فَات ـُGeçti
/
رَاق ـُ
Arı veya saf oldu,
/
سَاق ـُSürdü,
güttü
/
مدَّUzattı
/
ذَابEridi
/
مَاعEridi,
aktı
/
فشَا ـُYaydı
/
رسَا ـُ
Gemi demirledi
/ غدَا ـُSabah
vakti gitti
/
قام ـُKalktı,
dikildi
/
عَاد ـُDöndü
/
قتَل ـُÖldürdü
/
ضرَّ ـُZararlı
oldu
/
حسَد ـُKıskandı
/
آب ـُGeri
döndü
/
قاد ـُLider
oldu , sürdü
/
لاَمَ ـُ
Azarladı
/ هنأ ـُ
Yararlı oldu
/
رأس ـُBaşkan
oldu
/
شكَا ـُŞikayetçi
oldu
/ رَكضَ ـُ
Koştu).
2ـ البابُ الثّاني :
İkinci baba
ضَـرَبَ ـ يَضـرِبُ : فَتحُ كَسرٍ.الأمثلة
Örnekler.
(شكَا ـِŞikayetçi
oldu
/
كسَر ـِKırdı
/
صَاح ـِBağırdı
/
وقَف ـِDurdu
/
نزَل ـِİndi
/
جلَس ـِOturdu
/
حمَل ـِTaşıdı
/
وعَد ـِSöz
verdi
/
وصَف ـِNiteledi,
övdü
/
وجَد ـِBuldu
ـِ كشَف ـِAçtı
kaldırdı
/
وجَب ـِZorunlu
oldu
/
كفَى ـِKafi
geldi
/
جرَى ـِKoştu
/
شفَى ـِŞifa
buldu
/
ورَى ـِAteş
tutuştu
/
مشَى ـِYürüdü
/
حكَى ـِAnlattı
/
فدَى ـِFeda
etti
/
لوَى ـِBüktü
/
هوَى ـِArzu
etti
/
شوَى ـِKızarttı
/
روَى ـِSuladı
/
نوَى ـِNiyet
etti
/
طوَى ـِKatladı
/
ولَى ـِYakın
oldu, sorumlu oldu
/ مَال ـِMeyil
etti
/
وثَب ـِSıçradı
/
سَال ـِAktı
/
سَار ـِYürüdü
/
صَار ـِOldu
/
عَاشYaşadı
/
طَار ـِUçtu
/
صَاد ـِAvladı
/
زَان ـِSüsledi
/
ضَاق ـِSıkıldı
/
ورَد ـِGeldi
/
بَاع ـِSattı
/
فرَّ ـِKaçtı
/
رنَّ ـِÇınladı,
zil çaldı
/
أسَر ـِEsir
etti
/
لاَنَ ـِYumuşadı
/
قرَّ ـِSoğuk
oldu
/
وكَل ـِBıraktı,
devretti
/
طَاب ـِİyileşti
/
دَان ـِSuçladı
/
طَاح ـِHelak
oldu
/
وشى ـِSırrı
ifşa etti
/
عنَى ـِİlgilendirdi
/
وعى ـِİdrak
etti
/
أوَى ـِSığındı
/
عوَى ـِUludu
/
رمَى ـِAttı
/
وقَى ـِSakındı,
korudu
،
وفَى ـِHakkını
tam vermek
/
أتَى ـِGeldi
/
ضلَّ ـِ
Saptı, yolu kayıp etti
،
عرفBildi
،
ولدDoğurdu
،
جاءGeldi
،
وصلUlaştı
،
نظمDüzenledi
/
عرَض ـِSergiledi,
göründü
/
كوَى ـِÜtüledi
/
ظفَر ـِYendi,
kazandı
/
وهَم ـِYanıldı
/
قصَد ـِOna
gitti
/
وعَظ ـِÖğüt
(Vaaz) verdi
/
وصَل ـِUlaştı
/
يَسر ـِKolaylaştı
/
ذاع ـِ
Yaydı
/ ملَّ ـِUsandı
/
خفَّ ـِ
Hafif oldu/
قضَى ـِ
Bitirdi,
tamamladı
/
كذَب ـِ
Yalan söyledi).
3ـ الباب الثّالث :
Üçüncü babفَـتَحَ
ـ يَفْـتَحُ : فَتحتان. الأمثلةÖrnekler.
(رأَس ـَBaşkanı
oldu
/
ظهَر ـَOrtaya
çıktı
/
جمَع ـَTopladı
/
ذهَب / ـَGitti
/
نهَض ـَKalktı
/
قطَع ـَKesti
/
سعَى ـَKoştu
/
رعَى ـَGözetti,
otlattı
/
رأَى ـَGördü
/
لمَع ـَParladı
/
سأَل ـَSordu
/
قرَأ ـَOkudu
/
نشَأ ـَYaşadı,Yetişti,
başladı
/
لجَأ ـَSığındı
/
ملأَ ـَDoldurdu
/
خبَأ ـَGizledi
/
نبَأ ـَHaber
verdi
/
ودَع ـَVeda
etti
/
وقَع ـَDüştü
/
وهَب ـَHibe
etti
/
بدَأ ـَBaşladı
/
هنَأ ـَ
Yararlı oldu
/
دأَب ـَAlıştı
/
لأَم ـَSardı,
onardı
/
برَأ ـَYarattı
/
هزَأ ـَAlay
etti
/
مسَّ ـَDokundu
/
طرَأ ـَBeklenmeden
ortaya çıktı
/
أبَى ـَRet
etti
/
نأَى ـَUzaklaştı
/
وضَع ـَKoydu
/
مسَح ـَSildi
/
ثأَر ـَİntikam
aldı
/
رأَب ـَ
Düzeltti
doğrulattı
/
ظلَّ ـَSaptı
/
زأَر ـَKükredi
/
ينَع ـَOlgunlaştı
/
يفَع ـَErgenlik
çağına ulaştı
/
شَاء ـَ
İstedi
/ لذَّ ـَLezzetli
oldu).
4ـ البابُ الرّابع :
Dördüncü babفَـرِحَ
ـ يَفْـرَحُ : كَرُ فَتحٍ. الأمثلةÖrnekler.
(علِم ـَBildi
/
لعِب ـَOynadı
/
مرِض ـَHasta
oldu
/
شرِب ـَİçti
/
ضحِك ـَGüldü
/
فهِم ـَAnladı
/
رضِي ـَRazı
oldu
/
نَام ـَUyudu
/
شبِع ـَDoydu
/
عطِش ـَSusadı
/
خشِي ـَÇekindi,
korktu
/
نسِي ـَUnuttu
/
شقِي ـَMutsuz
oldu
/
وهِم ـَYanıldı
/ نَال ـَElde
etti, kazandı
/ هَاب ـَKorkuttu
/
خاف ـَKoruktu
/
أذِن ـَİzin
verdi
/
أمِن ـَEmin
oldu
/
أنِس ـَAlıştı,
sevindi
/
حيِى ـَYaşadı
/
يئِس ـَUmudunu
kesti
/
يقِن ـَBildi,
kani oldu
/
يقِظ ـَUyanıl
oldu, uyandı
/
سمِع ـَDuydu
/
لبِس ـَGidi
/
سئِم ـَBıktı
/
أثِر ـَNakletti
/
أسِف ـَÜzüldü
/
أثِم ـَGünah
kâr oldu
/
كئِب ـَÜzüldü
/
حَار ـَŞaşırdı
،
خَال ـَZan
etti
/
طرِى ـَTaze,
yumuşak oldu
/
نقِي ـَSaf
oldu
/
طفِيء ـَSöndü
/
هنِيء ـَSevindi
/
صدِء ـَ (صدَأ ـَ 3)Paslandı
/
رقِي ـَYükseldi
/
خطِيء ـَHata
yaptı /
لقِي ـَBuluştu,
elde etti /
وجِع ـَAcı
duydu
/
حظِي ـَKazandı
/
ركِب ـَBindi
/
حزِن ـَÜzüldü
/ ألِف ـَAlıştı
/
هاب ـَKorkmak
korkutmak
/
عوِر ـَTek
gözlü oldu
).
5ـ البابُ الخامسُ :
Beşinci babكَـرُمَ
ـ يَكـرُمُ : الأمثلة ضَمُّ ضَمٍّ.
Örnekler.
(حسُن ـُİyileşti
/
بخُل ـُCimrileşti
/
جمُد ـُDondu
/
صرُح ـُSaf
oldu, açık konuştu
/
سهُل ـُKolay
oldu, düz oldu
/
نظُف ـُTemiz
oldu
/
كثُر ـُÇok
oldu
/
أدُب ـُTerbiyeli
oldu
/
أصُل ـُAsil
oldu
/
جرُؤ ـُCesaret
etti
/
بطُىء ـُYavaşladı
/
جبُن ـُKorkak
oldu
/
قبُح ـُÇirkin
oldu
/
لؤُم ـُKötülük,
cimrilik yaptı
/ حلُو ـُTatlı
oldu
/
وسُم ـُYüzü
güzel oldu
/
وضُؤَ ـُTemiz
oldu
/
يسُر ـُKolay
oldu
/
يمُن ـُ
Kısmetli oldu
/ يتُم ـُ
Yetim kaldı).
6ـ البابُ السّادِسُ :
Altıncı bab
حَسـِبَ
ـ يَحسـِبُ : الأمثلة كَسرتان.
Örnekler.
(ورِث ـِMirasçı
oldu
/
ومِق ـِYanında
oldu, şefkat duydu
/
ولِي ـِAtandı,
Sorumlu oldu
/
وثِق ـِGüvendi
/
غضِب ـِKızdı
/
نعِم ـِNimet
içinde oldu
/
يقِن ـِBildi
/
ورِم ـِŞişti
/
يبِس ـِKurudu
/
يئِس ـِ
Umudunu kesti
/
ورِع ـِMuttaki
oldu
،
وفِق ـِBaşarılı
oldu
/
يقِظ ـِUyanık
oldu
).
الأفعال التي تجوز فيها أكثر من باب:
أكثرها لاتختلف مع إختلاف الباب ولكن قسم منهاتختلف معناها عند
تغيير الباب.Fiillerin
bir kısmi birkaç babada kullanılıyor: Babaların değişmesi
genellikle anlamı değişmez, ancak bir kısım fiillerin
anlamını değişebilir.
Bazı fiiller bir kaç
bablar da kullanılabilir:
(غفر 1، 2 / مات 1,4 / زار 1، 4 / فاق 1، 4 /
دام 1 ، 4 / زال 1، 4 / غزا 1 ، 3 / مدَّ 1 ، 2 ، 3 / كاد 1 ،
4 / طاع 1 ، 4 / جاع 1 ، 3 / قضى 2 ، 3 / عصى 2 ، 3 / عزَّ 2 ،
5 / يتَم 2 ، 3 / ينع 2 ، 3 / طغي 3 ، 4 / فني 3 ، 4 / رقي 3 ،
4 / ودَّ ، 3 ، 4 / عضَّ 1 ، 3 ، 4 / زأر 2 ، 3 ، 4 / رأف 3 ،
4 / أفل 3 ، 4 ، 6 / يسر 2 ، 4 ، 5 / يمن 3 ، 4 ، 5 / يبس 4 ،
6 / يئس 4 ، 6 / نثر 1 ، 2 / نما 3، 4 / رمى 3 ، 2 / وقر 2 ، 4
/ رجع 2، 3 / كفر 1 ، 2 / هنيء (هنأ) 2 ، 3 ، 4 ، 5 / مريء 3 ،
4 ، 5 ).
Nizameddin İbrahimoğlu
Hitit Üniversitesi
|
